Parlamenter sistem yürütme organının yasama organına bağlı olduğu bir yönetim türüdür. Bu sisteme göre cumhurbaşkanı veya devlet başkanı yönetimde etkin değildir. Sadece sembolik olarak devleti temsil eder. Ülkenin yönetimi için etkili makam başbakan olarak bilinir.
Parlamenter sisteme göre parlamento belirleyici olarak üst organ etkili olmaktadır. Ayrıca başbakan mutlaka yasama organı tarafından denetime tabii tutulur. Hükümetin başı olarak belirlenen başbakan farklı ülkelerde farklı şekilde adlandırılmaktadır.
Bu sistemin özelliklerine göre yönetim, güçlü bir şekilde yasama ve yürütme organının iş birliğine bağlanmıştır. İkisi arasında güçler ayrılığı kesinlikle bulunmaz. Bu durum başkanlık sistemlerine oranla farklı bir denetim mekanizması oluşturur.
Parlamenter Sistem Nedir?
Parlamenter sistem demokrasiye dayalı olan bir yönetim şeklidir. Bu uygulamaya göre devlet başkanı hükümet başkanından ayrı tutulur. Yani Cumhurbaşkanı başbakan adı altında görev yapar. Parlamenter sistemde sadece Cumhuriyet mevcut değildir. Parlamenter Cumhuriyet ve Meşruti Monarşi bu sistem ile aynı anlamı taşır.
Bu sisteme göre yürütme organı meşrutiyeti yasama organından almıştır. Hükümet başkanını parlamento denilen meclis seçmektedir. Buna bağlı olarak yürütme organı devlet başkanını denetleyebilir ve görevden alabilir. Aynı zamanda devlet başkanı halk tarafından doğrudan seçilir. Meşrutiyetini halktan alır ve parlamentoya karşı tamamen sorumluluk içerisine girer.
Parlamenter Sistemin Özellikleri Nelerdir?
Parlamenter sistem kendi alanında bazı özelliklere ayrılmaktadır. Demokratik yönetim şekli olarak kabul edilen parlamenter sistemin bazı özellikleri şu şekildedir:
- Bu sistemin en önemli özelliği yürütme organını hükümetin yasama organından alması olarak bilinir.
- Parlamenter sisteme göre meclis yönetimi çok önemlidir. Ancak farklı ülkelerde uygulanan sistemlerde farklı heyetler yer alabilmektedir.
- Hükümetin görevde olduğu sürede yaptığı bütün işlerden meclise karşı sorumluluğu bulunur.
- Bu sistemde düalist yöntemler de görülebilmektedir. Yani buna göre devleti temsil eden kişi ile hükümet başkanı farklı kişi olacaktır.
- Parlamenter sistemde meclisin önemli bir özelliği bulunur. Bu özelliğe göre hükümetin ve bakanların denetleme görevi ve göreve son verme yetkisi meclise verilmiştir.
İlginizi Çekebilir;
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Nedir?
Güçlendirilmiş parlamenter sisteme en güzel örnek Türkiye olacaktır. Bu sisteme göre muhalif partiler hükümet sistemine karşı destek geliştirmiştir. Güçlendirilmiş parlamenter sisteme dair detaylar net olarak belli değildir. Ancak kuvvetler ayrılığı tesis edilirken meclisin yetkisi arttırılmıştır. Bu durumda tarafsız bir Cumhurbaşkanlığı hedefi ortaya çıkmıştır. Sembolik olarak da Cumhurbaşkanı’na ek olarak yetkili bir başbakan bulunur.
Parlamenter Sistem Ne Zaman Kaldırıldı?
Parlamenter sistem ilk olarak Kanun-i Esasi’nin ilanı ile başlamıştır. Ancak bu sistem 2017 referandumunun kabul edilmesi sonucu sona ermiştir. Bunun sonucunda ise 9 Temmuz 2018 yılında yeni bir hükümet sistemine geçilmiştir. Yeni sisteme göre yürütme yetkisi ve görevi tamamen Cumhurbaşkanlığına verilmiştir. Cumhurbaşkanı anayasaya ve kanunlara uygun olacak şekilde görevlerini yerine getirecektir.
Bu yeni sisteme geçiş sonucunda TBMM’nin çoğu yetkisi Cumhurbaşkanına aktarılmıştır. Cumhurbaşkanı devlette en üst yetkili yani devletin başı olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda Cumhurbaşkanı’nın bir partiye bağlı olmasında herhangi bir sakınca görülmez.
Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir ve yürütme yetkisi verilir. Bu hükümet sisteminde bakanlar meclis dışından da atanabilir. Tek kişilik hükümet olarak tanımlanabilen sistemde görev süresi ise 5 yıl kadardır. Seçilen Cumhurbaşkanı en fazla iki defa göreve alınabilir.
Parlamenter sistemin sona ermesiyle değişen sistemde yasalar azalıp kararnamelerin sayısı arttırılmıştır. Cumhurbaşkanı bu kararnameler ile yasama yetkisini de kullanabilmektedir. Mevzuat Bilgi Sistemi parlamenter sistemin sonunu getiren bu yeni sisteme dair tüm detayları açıkça paylaşmaktadır.